Oestrogeen & progesteron natuurlijk in balans: jouw gids voor de menstruatiecyclus

Als je last hebt van stemmingswisselingen, een opgeblazen gevoel, vermoeidheid, pijnlijke menstruaties of onregelmatige cycli, is het tijd om je hormonen eens nader te bekijken – vooral oestrogeen en progesteron. Deze twee krachtige hormonen vormen de kern van je menstruatiecyclus en beïnvloeden alles: van vruchtbaarheid tot stemming, slaap, huid en energieniveau.

In dit artikel leer je hoe je oestrogeen en progesteron op een natuurlijke manier in balans kunt brengen. We kijken naar hormonale disbalansen, de fases van de menstruatiecyclus, signalen van oestrogeendominantie of progesterontekort, en natuurlijke oplossingen zoals kruiden en cyclusafstemming.

Wat zijn oestrogeen en progesteron?

Oestrogeen is een verzamelnaam voor verschillende soorten oestrogenen. Het is het belangrijkste hormoon in de eerste helft van je cyclus (de folliculaire fase). Oestrogeen heeft hormonale en groei-stimulerende effecten, die het duidelijkst zichtbaar zijn tijdens de puberteit. Het is verantwoordelijk voor de vetopslag rond buik, heupen en borsten.

Oestrogeen stimuleert ook de groei van de baarmoederspier en het slijmvlies van de baarmoeder (het endometrium). Het bouwt de baarmoederwand op, ondersteunt de ovulatie, verhoogt je zelfvertrouwen en libido, en geeft je huid zelfs die stralende gloed. Te veel oestrogeen (een toestand die vaak oestrogeendominantie wordt genoemd) kan echter leiden tot stemmingswisselingen, gevoelige borsten, hevige menstruaties en een opgeblazen gevoel.

Progesteron is je kalmerende hormoon en is dominant in de tweede helft van je cyclus (de luteale fase). Het wordt vaak het 'stemmingshormoon' genoemd. Progesteron werkt als een natuurlijk antidepressivum, ondersteunt de schildklierfunctie, helpt vet te verbranden voor energie, verbetert de botdichtheid en reguleert lichaamstemperatuur en vochtbalans. Het werkt ook als een natuurlijk diureticum.

De fases van de menstruatiecyclus (en hormonale veranderingen)

Voor een soepele menstruatiecyclus moeten je hormonen in balans blijven. Zo zit het ongeveer in elkaar (de timing kan per persoon iets verschillen):

• Menstruatiefase (dag 1 t/m 5): Oestrogeen en progesteron zijn op hun laagst. Het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten. Een periode van rust en herstel.

• Folliculaire fase (dag 6 t/m 14): Oestrogeen begint te stijgen. Je voelt je energiek, helder en creatief – een goede tijd voor sport en productiviteit.

• Ovulatie (dag 14 t/m 16): Oestrogeen piekt en testosteron stijgt. Je voelt je aantrekkelijk, sociaal en zelfverzekerd.

• Luteale fase (dag 17 t/m 28): Progesteron stijgt. Als er geen zwangerschap optreedt, dalen beide hormonen, wat PMS kan veroorzaken als ze uit balans zijn.

Signalen van hormonale disbalans bij vrouwen

Tekenen van hoog oestrogeen

• Opgezwollen en gevoelige borsten

• Opgeblazen gevoel

• Hoofdpijn of migraine

• Stemmingswisselingen

• Acne tijdens de ovulatie (vooral op de kin)

• Hevig bloedverlies

• Pijnlijke menstruaties

• Gewichtstoename

• Allergieën en ontstekingen (door de link tussen oestrogeen en histamine)

• Korte menstruatiecycli (< 21 dagen)

Veelvoorkomende oorzaken: slechte leverontgifting, spijsverteringsproblemen, insulineresistentie, xeno-oestrogenen (uit de omgeving), endometriose, chronische ontsteking, overgewicht, stress of een vezelarm dieet.

Tekenen van laag oestrogeen

• Onregelmatige of afwezige menstruaties

• Lange menstruatiecycli

• Droge huid en slijmvliezen, vaginale droogheid

• Vaak terugkerende blaasontstekingen

• Weinig energie

• Laag libido

• Brain fog of moeite met concentreren

• Angst of depressie

• Spontane blauwe plekken

• Verminderde vruchtbaarheid

• Vroegtijdige veroudering

• Lage botdichtheid

Veelvoorkomende oorzaken: overmatige lichaamsbeweging, streng diëten, laag lichaamsgewicht, perimenopauze, schildklier- of auto-immuunproblemen, chronische ziekte, vitamine A-tekort, antibiotica of te veel vezels.

Tekenen van laag progesteron

• PMS

• Onregelmatige menstruaties

• Depressie of angst

• Droge huid en haar

• Slapeloosheid

• Vermoeidheid

• Spotting in de tweede helft van de cyclus

• Migraine of hoofdpijn

• Geen tekenen van ovulatie

• Korte luteale fase (van ovulatie tot menstruatie < 12 dagen)

• Vruchtbaarheidsproblemen

Veelvoorkomende oorzaken: chronische stress, geen ovulatie, perimenopauze, trage schildklier, PCOS, chronische ziekte, ontstekingen of lage cholesterolwaarden.

Bij stress kan je lichaam progesteron omzetten in cortisol, waardoor er nog minder progesteron beschikbaar blijft.

Hoe hormonen op natuurlijke wijze in balans te brengen met kruiden

We richten ons op één van de meest voorkomende patronen: oestrogeendominantie, oftewel te veel oestrogeen in verhouding tot progesteron.

1. Overtollig oestrogeen afvoeren met alteratieve kruiden

Oestrogeen wordt afgevoerd via lever, nieren en darmen (ontlasting). Twee geweldige kruidenhelpers hierbij zijn:

• Paardenbloem (Taraxacum officinale) – ondersteunt leverontgifting en galstroom.

• Brandnetel (Urtica dioica) – ondersteunt de lever, voedt de nieren en vermindert ontstekingen.

Beide kruiden zijn ook zeer voedend en bevatten veel mineralen en vitaminen. Brandnetel kan mogelijk de omzetting van progesteron naar oestrogeen remmen en bevat vezels die helpen bij de afvoer van oestrogeen.

2. Progesteron stimuleren

Als je progesteron wilt verhogen, kijk dan naar monnikspeper (Vitex agnus-castus). Deze prachtige bes reguleert de hypothalamus-hypofyse-ovariumas (HPO-as), ondersteunt de productie van LH en helpt je eigen progesteronproductie te stimuleren. Uit klinisch onderzoek blijkt dat het PMS-symptomen aanzienlijk kan verminderen. Meestal zijn 3 tot 6 maanden consequent gebruik nodig.

Vermijd als je al hoog progesteron hebt, een warme constitutie, de pil gebruikt, PCOS hebt of depressief bent.

Zorg daarnaast voor voldoende eiwitten, alle B-vitaminen, magnesium (hallo, pure chocolade), zink en vitamine C.

3. Ondersteun je bijnieren en verminder stress

De bijnieren spelen een belangrijke rol bij de aanmaak van voorlopers voor progesteron. Stress rooft uit dit proces. Het is een vaak over het hoofd geziene factor bij hormonale disbalans, terwijl stress de activiteit van de hypothalamus-hypofyse-gonaden-as kan stilleggen – het systeem dat de voortplanting reguleert.

• Zoethoutwortel (Glycyrrhiza glabra) – een traditioneel kruid voor bijnierondersteuning. Helpt het lichaam beter omgaan met stress en vermoeidheid. Vermijd bij hoge bloeddruk.

• Rhodiola (Rhodiola rosea) – een stimulerend adaptogeen, bekend om de voordelen voor het zenuwstelsel, en ook aangetoond ter ondersteuning van de ovulatie (wat weer progesteron verhoogt). Vermijd bij bipolaire stoornis of manische episodes.

En misschien wel het allerbelangrijkste: activeer je parasympathisch zenuwstelsel – je rest & digest-staat. Dáár vindt herstel en hormonale balans plaats.

4. Stem af op je cyclus

Je lichaam heeft een diepe intelligentie die zelfs de wetenschap nog niet volledig begrijpt. Werken mét je lichaam in plaats van ertegenin is de kern van cycle syncing. Door je kruiden, beweging, werk en rust af te stemmen op je hormonale schommelingen, kun je diepgaande veranderingen ervaren.

Nieuwsgierig? Ontdek Cycle Alchemy: een 4-weekse reis door alle fases van je cyclus – met kruidenremedies en rituelen.

Conclusie

Je hormonen op natuurlijke wijze in balans brengen gaat niet om iets 'repareren' wat stuk is, maar om opnieuw in verbinding komen met het ritme van je lichaam, je ontgiftingsorganen ondersteunen, en je systeem voeden met de juiste voedingsstoffen, kruiden en rust.